Ο Ακτιβιστής θέλοντας να βοηθήσει στην κατανόηση του συστήματος των Τοπικών Ανταλλαγών, σαν πρώτη επαφή, δημοσιεύει σήμερα τις βασικές αρχές λειτουργίας ενός συστήματος LETS (Local Exchange Trading Systems) ή Συστήματος Τοπικών Ανταλλαγών.
Πιστεύουμε ότι μπορεί να ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος με ερωταπαντήσεις που θα γίνει το προοίμιο της εδραίωσης μιας ελπιδοφόρας προσπάθειας αλληλεγγύης για τους κατοίκους στο Θερμαϊκό.
Στις μέρες μας έχουμε βομβαρδιστεί με έννοιες σχετικές με την τωρινή οικονομική κατάσταση της χώρας όπως: χρέος, κεντρικές τράπεζες, αντισταθμιστικά κεφάλαια, προσφορά χρήματος και ένα σωρό άλλες. Διάφορες δομές εξουσίας υπέρ των λίγων και ισχυρών έχουν δημιουργηθεί, για τις οποίες πολλά μπορούν να γραφτούν, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Σημασία έχει ότι απέναντι στην παγκόσμια επικράτηση του καπιταλισμού και τα αποτελέσματα που αυτός παράγει (ανεργία, εξαθλίωση, εκμετάλλευση, κοκ) τοπικά συστήματα ανταλλαγής έχουν οργανωθεί εδώ και περίπου δύο δεκαετίες σε κάθε μεριά του πλανήτη, από την Αυστραλία έως την Αγγλία, τα LETS.
Ένα LETS είναι ένα τοπικά δημιουργημένο κοινοτικό σύστημα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών μέσω ενός τοπικού «νομίσματος». Δεν προϋποθέτει μια διαφορετική κοινωνικοπολιτική δομή οπότε μπορεί να λειτουργεί παράλληλα με την καπιταλιστική οικονομία. Διατηρεί στοιχεία της οικονομίας της αγοράς οπότε είναι πιο εύκολο να ακολουθηθεί από μεγάλη μερίδα πολιτών τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και αυτός είναι και ο λόγος που γνωρίζει μεγάλη ανταπόκριση παντού στον πλανήτη.
Ένα LETS ξεκινάει με τη δημιουργία ενός τοπικού «νομίσματος»-μονάδας η οποία είναι η μονάδα μέτρησης των λογαριασμών των μελών. Ένα LETS είναι στην ουσία η τήρηση των λογαριασμών των μελών. Για να μπορούν αυτοί να μετρηθούν και για να μπορούν να γίνουν κινήσεις ανάμεσά τους χρησιμοποιείται η μονάδα-LETS. Έχει σημασία να γίνει κατανοητό πως αυτή η μονάδα -ενώ δεν έχει καμία σχέση με το υπάρχον νομισματικό σύστημα- δεν παύει να λειτουργεί όπως ένα νόμισμα, τη στιγμή της συναλλαγής: Κάθε προϊόν/υπηρεσία για να μπορέσει να προσφερθεί/ληφθεί εκφράζεται ως αξία σε αυτό το νόμισμα. Είναι, δηλαδή, μέσο αλλά και μονάδα συναλλαγής. Η μία και μοναδική σχέση που έχει με το εθνικό νόμισμα είναι η αρχή της ισότητας που γίνεται κατά τη δημιουργία του. Δηλαδή στα περισσότερα LETSμία τοπική νομισματική μονάδα ισούται (συνήθως) με μία μονάδα του εθνικού νομίσματος, στην περίπτωσή μας ένα ΤΕΜ (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα, ή όπως ονομαστεί) ισούται με ένα Εύρω. Αυτή αποτελεί την πρώτη λειτουργική αρχή ενός LETS αλλά εδώ σταματά κάθε άλλη σχέση και εμφανίζονται μονάχα διαφορές.
Στο σημερινό (παγκόσμιο) νομισματικό σύστημα βλέπουμε οργανισμούς οι οποίοι δεν παράγουν/προσφέρουν τίποτα αλλά στην ουσία κάνουν το εξής: Βγάζουν χρήματα από τα χρήματα. Τράπεζες, επενδυτικά/κερδοσκοπικά κεφάλαια, κοκ κερδοσκοπούν πάνω στη κίνηση των ίδιων των χρημάτων. Άρα το χρήμα δεν υπάρχει για να διευκολύνει τη συναλλαγή (όπως θεωρητικά θα έπρεπε να είναι) αλλά αντιθέτως χρησιμοποιείται για κερδοσκοπικούς λόγους. Η τοπική μονάδα εκφράζει μονάχα αξία και δεν γίνεται μέσα στο σύστημα LETS να κερδοσκοπήσεις από τα ίδια τα νομίσματα LETS. Είναι, με απλά λόγια, το χρήμα όπως θα έπρεπε να είναι.
Επιπρόσθετα το LETS είναι ένα δίκτυο των μελών του. Η μοναδική κεντρική οντότητα είναι η λίστα προσφοράς/ζήτησης και η λίστα με τους λογαριασμούς των μελών. Άρα μπορούμε να αναγνωρίσουμε την έλλειψη συγκεντρωτικής δομής. (Σημ: Βέβαια υπό συνθήκες μπορεί να επιλεχθεί να δημιουργηθεί ένας κεντρικός λογαριασμός.)
Η δεύτερη -και ίσως η πιο σημαντική- λειτουργική αρχή ενός LETS είναι η απουσία κάθε είδους τόκου. Αυτό απλά σημαίνει ότι ούτε λαμβάνεις περισσότερα LETSόταν τα έχεις και «κάθονται» ούτε βρίσκεσαι να χρωστάς περισσότερα έπειτα από ένα χρόνο αν ο λογαριασμός σου είναι αρνητικός. Δεν έχει νόημα να δανειστείς ή να δανείσεις LETS. Άρα δεν υφίσταται καν η σημερινή έννοια του χρέους.
Από τη παραπάνω αρχή εξάγεται το εξής συμπέρασμα-αρχή: Το σύνολο όλων των λογαριασμών των μελών είναι πάντα μηδέν. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω 4 άτομα: ο Α(λέξης), η Β(άσω), ο Γ(ιώργος) και η Δ(έσποινα). Και οι 4 είναι μέλη του LETS και μόλις ξεκίνησαν συμπληρώνοντας τις λίστες προσφοράς/ζήτησης. Ο Α θέλει κάτι που προσφέρει η Β. Ο Γ κάτι που θέλει η Δ. Η Δ θέλει κάτι από τη Β. Πραγματοποιούνται οι εξής συναλλαγές:
1) Ο Α δίνει στη Β 20 μονάδες
2) Ο Γ δίνει στη Δ 30 μονάδες
3) Ο Δ δίνει στη Β 10 μονάδες
Άρα έχουμε Α:-20, Β:30, Γ:-30, Δ:30-10=20 οπότε Α+Β+Γ+Δ=0.
Απευθείας παρατηρούμε ότι στο LETS πάντα υπάρχουν αρνητικοί λογαριασμοί και πάντα θετικοί. Το θετικό ή το αρνητικό πρόσημο δεν πρέπει να συγχέεται με ό,τι αυτό σημαίνει στο σημερινό οικονομικό σύστημα. Το θετικό πρόσημο απλά σημαίνει ότι κάποιος πρόσφερε κάτι και μπορεί να «ξοδέψει» την προσφορά που έδωσε λαμβάνοντας μια προσφορά από ένα άλλο (οποιοδήποτε) μέλος. Το αρνητικό πρόσημο σημαίνει το αντίθετο, κάποιος έλαβε κάτι και οφείλει να προσφέρει κάτι σε ένα άλλο μέλος. Ένας αρνητικός λογαριασμός σε σύστημα LETS σημαίνει ουσιαστικά ότι οφείλω να προσφέρω κάτι. Βάση αυτού τα μέλη του δικτύου αποκτούν μια νέα συλλογιστική για το τι σημαίνει θετικό και τι αρνητικό πρόσημο στο λογαριασμό τους. Είναι εντελώς φυσιολογικό και αναπότρεπτο να υπάρχουν αρνητικοί και θετικοί λογαριασμοί μέσα στο σύστημα. Είναι εντελώς φυσιολογικό κάποιος που τη μια μέρα έχει θετικό, την επόμενη να έχει αρνητικό και φυσικά το αντίθετο.
Η τρίτη λειτουργική αρχή είναι η γνωστοποίηση. Κάθε μέλος μπορεί να ανατρέξει και να δει το σύνολο των λογαριασμών των μελών. Ως τέταρτη και πέμπτη λειτουργική αρχή ορίζονται αυτές της συγκατάθεσης (υπάρχει πάντα συμφωνία ανάμεσα στις δυο μεριές κατά τη συναλλαγή) και της τοπικότητας (τα προϊόντα/υπηρεσίες ανταλλάζονται μέσα στην κοινότητα από την κοινότητα για την κοινότητα).
Στην εποχή του ΔΝΤ, μπορούμε να δημιουργήσουμε τοπικές οικονομίες βάσης, από εμάς για εμάς, βοηθώντας συνάνθρωπους μας που δεν εργάζονται, ενισχύοντας την τοπική παραγωγή και διάθεση μειώνοντας άχρηστες σπατάλες και μετακινήσεις και βοηθώντας έτσι και το περιβάλλον, αναθερμαίνοντας την ιδέα της κοινότητας και της αλληλεγγύης. Είναι το σύστημα LETS αλάνθαστο ή το ιδανικότερο; Σε καμία περίπτωση, σαφώς όχι. Όμως οι αποφάσεις για αυτό λαμβάνονται δημοκρατικά από τα μέλη του συστήματος και φυσικά μπορούν να αλλάζουν. Αυτή η επανατοπικοποίηση της οικονομίας φέρνει εμπειρίες και γνώσεις στις τοπικές κοινότητες και τις οδηγεί στο βασικό ζητούμενο: Να πάρουμε την οικονομία στα χέρια μας!
Ακτιβιστής
Στις μέρες μας έχουμε βομβαρδιστεί με έννοιες σχετικές με την τωρινή οικονομική κατάσταση της χώρας όπως: χρέος, κεντρικές τράπεζες, αντισταθμιστικά κεφάλαια, προσφορά χρήματος και ένα σωρό άλλες. Διάφορες δομές εξουσίας υπέρ των λίγων και ισχυρών έχουν δημιουργηθεί, για τις οποίες πολλά μπορούν να γραφτούν, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Σημασία έχει ότι απέναντι στην παγκόσμια επικράτηση του καπιταλισμού και τα αποτελέσματα που αυτός παράγει (ανεργία, εξαθλίωση, εκμετάλλευση, κοκ) τοπικά συστήματα ανταλλαγής έχουν οργανωθεί εδώ και περίπου δύο δεκαετίες σε κάθε μεριά του πλανήτη, από την Αυστραλία έως την Αγγλία, τα LETS.
Ένα LETS είναι ένα τοπικά δημιουργημένο κοινοτικό σύστημα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών μέσω ενός τοπικού «νομίσματος». Δεν προϋποθέτει μια διαφορετική κοινωνικοπολιτική δομή οπότε μπορεί να λειτουργεί παράλληλα με την καπιταλιστική οικονομία. Διατηρεί στοιχεία της οικονομίας της αγοράς οπότε είναι πιο εύκολο να ακολουθηθεί από μεγάλη μερίδα πολιτών τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και αυτός είναι και ο λόγος που γνωρίζει μεγάλη ανταπόκριση παντού στον πλανήτη.
Ένα LETS ξεκινάει με τη δημιουργία ενός τοπικού «νομίσματος»-μονάδας η οποία είναι η μονάδα μέτρησης των λογαριασμών των μελών. Ένα LETS είναι στην ουσία η τήρηση των λογαριασμών των μελών. Για να μπορούν αυτοί να μετρηθούν και για να μπορούν να γίνουν κινήσεις ανάμεσά τους χρησιμοποιείται η μονάδα-LETS. Έχει σημασία να γίνει κατανοητό πως αυτή η μονάδα -ενώ δεν έχει καμία σχέση με το υπάρχον νομισματικό σύστημα- δεν παύει να λειτουργεί όπως ένα νόμισμα, τη στιγμή της συναλλαγής: Κάθε προϊόν/υπηρεσία για να μπορέσει να προσφερθεί/ληφθεί εκφράζεται ως αξία σε αυτό το νόμισμα. Είναι, δηλαδή, μέσο αλλά και μονάδα συναλλαγής. Η μία και μοναδική σχέση που έχει με το εθνικό νόμισμα είναι η αρχή της ισότητας που γίνεται κατά τη δημιουργία του. Δηλαδή στα περισσότερα LETSμία τοπική νομισματική μονάδα ισούται (συνήθως) με μία μονάδα του εθνικού νομίσματος, στην περίπτωσή μας ένα ΤΕΜ (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα, ή όπως ονομαστεί) ισούται με ένα Εύρω. Αυτή αποτελεί την πρώτη λειτουργική αρχή ενός LETS αλλά εδώ σταματά κάθε άλλη σχέση και εμφανίζονται μονάχα διαφορές.
Στο σημερινό (παγκόσμιο) νομισματικό σύστημα βλέπουμε οργανισμούς οι οποίοι δεν παράγουν/προσφέρουν τίποτα αλλά στην ουσία κάνουν το εξής: Βγάζουν χρήματα από τα χρήματα. Τράπεζες, επενδυτικά/κερδοσκοπικά κεφάλαια, κοκ κερδοσκοπούν πάνω στη κίνηση των ίδιων των χρημάτων. Άρα το χρήμα δεν υπάρχει για να διευκολύνει τη συναλλαγή (όπως θεωρητικά θα έπρεπε να είναι) αλλά αντιθέτως χρησιμοποιείται για κερδοσκοπικούς λόγους. Η τοπική μονάδα εκφράζει μονάχα αξία και δεν γίνεται μέσα στο σύστημα LETS να κερδοσκοπήσεις από τα ίδια τα νομίσματα LETS. Είναι, με απλά λόγια, το χρήμα όπως θα έπρεπε να είναι.
Επιπρόσθετα το LETS είναι ένα δίκτυο των μελών του. Η μοναδική κεντρική οντότητα είναι η λίστα προσφοράς/ζήτησης και η λίστα με τους λογαριασμούς των μελών. Άρα μπορούμε να αναγνωρίσουμε την έλλειψη συγκεντρωτικής δομής. (Σημ: Βέβαια υπό συνθήκες μπορεί να επιλεχθεί να δημιουργηθεί ένας κεντρικός λογαριασμός.)
Η δεύτερη -και ίσως η πιο σημαντική- λειτουργική αρχή ενός LETS είναι η απουσία κάθε είδους τόκου. Αυτό απλά σημαίνει ότι ούτε λαμβάνεις περισσότερα LETSόταν τα έχεις και «κάθονται» ούτε βρίσκεσαι να χρωστάς περισσότερα έπειτα από ένα χρόνο αν ο λογαριασμός σου είναι αρνητικός. Δεν έχει νόημα να δανειστείς ή να δανείσεις LETS. Άρα δεν υφίσταται καν η σημερινή έννοια του χρέους.
Από τη παραπάνω αρχή εξάγεται το εξής συμπέρασμα-αρχή: Το σύνολο όλων των λογαριασμών των μελών είναι πάντα μηδέν. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω 4 άτομα: ο Α(λέξης), η Β(άσω), ο Γ(ιώργος) και η Δ(έσποινα). Και οι 4 είναι μέλη του LETS και μόλις ξεκίνησαν συμπληρώνοντας τις λίστες προσφοράς/ζήτησης. Ο Α θέλει κάτι που προσφέρει η Β. Ο Γ κάτι που θέλει η Δ. Η Δ θέλει κάτι από τη Β. Πραγματοποιούνται οι εξής συναλλαγές:
1) Ο Α δίνει στη Β 20 μονάδες
2) Ο Γ δίνει στη Δ 30 μονάδες
3) Ο Δ δίνει στη Β 10 μονάδες
Άρα έχουμε Α:-20, Β:30, Γ:-30, Δ:30-10=20 οπότε Α+Β+Γ+Δ=0.
Απευθείας παρατηρούμε ότι στο LETS πάντα υπάρχουν αρνητικοί λογαριασμοί και πάντα θετικοί. Το θετικό ή το αρνητικό πρόσημο δεν πρέπει να συγχέεται με ό,τι αυτό σημαίνει στο σημερινό οικονομικό σύστημα. Το θετικό πρόσημο απλά σημαίνει ότι κάποιος πρόσφερε κάτι και μπορεί να «ξοδέψει» την προσφορά που έδωσε λαμβάνοντας μια προσφορά από ένα άλλο (οποιοδήποτε) μέλος. Το αρνητικό πρόσημο σημαίνει το αντίθετο, κάποιος έλαβε κάτι και οφείλει να προσφέρει κάτι σε ένα άλλο μέλος. Ένας αρνητικός λογαριασμός σε σύστημα LETS σημαίνει ουσιαστικά ότι οφείλω να προσφέρω κάτι. Βάση αυτού τα μέλη του δικτύου αποκτούν μια νέα συλλογιστική για το τι σημαίνει θετικό και τι αρνητικό πρόσημο στο λογαριασμό τους. Είναι εντελώς φυσιολογικό και αναπότρεπτο να υπάρχουν αρνητικοί και θετικοί λογαριασμοί μέσα στο σύστημα. Είναι εντελώς φυσιολογικό κάποιος που τη μια μέρα έχει θετικό, την επόμενη να έχει αρνητικό και φυσικά το αντίθετο.
Η τρίτη λειτουργική αρχή είναι η γνωστοποίηση. Κάθε μέλος μπορεί να ανατρέξει και να δει το σύνολο των λογαριασμών των μελών. Ως τέταρτη και πέμπτη λειτουργική αρχή ορίζονται αυτές της συγκατάθεσης (υπάρχει πάντα συμφωνία ανάμεσα στις δυο μεριές κατά τη συναλλαγή) και της τοπικότητας (τα προϊόντα/υπηρεσίες ανταλλάζονται μέσα στην κοινότητα από την κοινότητα για την κοινότητα).
Στην εποχή του ΔΝΤ, μπορούμε να δημιουργήσουμε τοπικές οικονομίες βάσης, από εμάς για εμάς, βοηθώντας συνάνθρωπους μας που δεν εργάζονται, ενισχύοντας την τοπική παραγωγή και διάθεση μειώνοντας άχρηστες σπατάλες και μετακινήσεις και βοηθώντας έτσι και το περιβάλλον, αναθερμαίνοντας την ιδέα της κοινότητας και της αλληλεγγύης. Είναι το σύστημα LETS αλάνθαστο ή το ιδανικότερο; Σε καμία περίπτωση, σαφώς όχι. Όμως οι αποφάσεις για αυτό λαμβάνονται δημοκρατικά από τα μέλη του συστήματος και φυσικά μπορούν να αλλάζουν. Αυτή η επανατοπικοποίηση της οικονομίας φέρνει εμπειρίες και γνώσεις στις τοπικές κοινότητες και τις οδηγεί στο βασικό ζητούμενο: Να πάρουμε την οικονομία στα χέρια μας!
Ακτιβιστής
